Dobrze zaprojektowana więźba dachowa musi skutecznie przenosić wszystkie obciążenia. Dobiera się ją na podstawie kilku czynników, do których przede wszystkim należy zaliczyć rodzaj, a tym samym ciężar pokrycia dachowego oraz rozpiętość dachu.
Omawiamy trzy najpopularniejsze konstrukcje więźb dachowych spotykanych w domach jednorodzinnych. Co prawda nie mamy często dużego wpływu na rodzaj zaprojektowanej przez architekta więźby, lecz warto wiedzieć, czym poszczególne więźby się różnią. Nie wolno bez porozumienia z projektantem zmieniać ciężaru pokrycia dachowego, gdyż może to czasami wymagać przeprojektowania więźby na mocniejszą, której elementy nośne nie będą się nadmiernie uginać.
Prosta więźba krokwiowo - belkowa dla małych dachów
W przypadku prostych dachów dwuspadowych o rozpiętości nie większej niż 7,0m można zastosować prostą w wykonaniu więźbę krokwiowo – belkową. Więźba krokwiowo – belkowa może być stosowana w budynkach o prostej geometrii – najczęściej w budynkach gospodarczych, letniskowych czy małych mieszkalnych.
W konstrukcji krokwiowo – belkowej na spodzie więźby znajdują się poziome belki stropowe, na których oparte są krokwie.
Krokwie łączą się u góry w kalenicy dachu. Zaleca się, aby krokwie miały nachylenie ok. 45 stopni co zapewni optymalne i trwałe połączenie w szczycie dachu. Przy małych kątach nachylenia dachu może z czasem dochodzić do dużych ugięć krokwi co doprowadzi do niekontrolowanego pękania konstrukcji dachowej.
Maksymalna długość krokwi w tego typu więźbie nie powinna przekraczać 4,5-5,0m. Dłuższe belki krokwiowe nie będą w stanie wytrzymać nacisków powodujących ich uginanie się, a z czasem pęknięcie.
Konstrukcji krokwiowo – belkowej nie zaleca się stosować z ciężkimi pokryciami dachowymi, jak dachówki ceramiczne czy cementowe.
Więźba jętkowa dla typowych domów jednorodzinnych
Więźba jętkowa posiada dodatkowe belki poziome mocowane do krokwi (tzw. jętki). Umożliwiają one zwiększenie sztywności całej konstrukcji i znacznie zmniejszają ugięcia krokwi. Konstrukcja taka jest często stosowana w domach z poddaszem użytkowym, gdyż pozwala w łatwy sposób zagospodarować przestrzeń w pomieszczeniach pod dachem.
Więźby jętkowe można stosować przy dużych rozpiętościach nawet powyżej 10m co daje duże pole ich stosowania w budownictwie jednorodzinnym.
W konstrukcji jętkowej nie ma poziomych belek poprzecznych. Zamiast tego do ściany montuje się tzw. murłaty (np. o przekroju 14x14cm) i dopiero do nich mocowane są krokwie.
W więźbie jętkowej krokwie mają przeważnie długość powyżej 4,5-5,0m, lecz dokładna wysokość montażu jętek musi zostać ustalona przez projektanta i nie wolno jej dowolnie zmieniać, gdyż wpływa to na sztywność i nośność całej konstrukcji.
Planując umiejscowienie jętek należy brać pod uwagę także wygodę użytkowania poddasza. Nie należy jednak przesadzać, gdyż zabudowa poddasza o wysokości ponad 3,5m może sprawiać pewne utrudnienia funkcjonalne (chociażby w czasie prac wykończeniowych, montażu czy wymiany żarówek itp.). Optymalna wysokość pomieszczeń na poddaszu użytkowym to 2,7-3,3m.
Więźby jętkowe można z powodzeniem stosować nawet pod ciężkie pokrycia dachowe oraz przy dachach o mniejszych nachyleniach. W przeciwieństwie do więźby krokwiowo – belkowej, konstrukcja jętkowa nie będzie ulegała nadmiernym ugięciom przy bardziej płaskich dachach.
Zaletą więźby jętkowej jest znacznie wyższa wytrzymałość niż więźby krokwiowo – belkowej w długim okresie czasu. Warto zatem w rozmowie z architektem rozważyć wykonanie więźby wzmocnionej jętkami nawet przy mniejszych budynkach, szczególnie jeśli planujemy pokrycie dachówką ceramiczną.
Więźba płatwiowo - kleszczowa dla dachów o dużych rozpiętościach
Więźby płatwiowo – kleszczowe charakteryzują się bardzo dużą nośnością i możliwością wykonania dachu o rozpiętości nawet powyżej 12m. W praktyce jednak zaleca się, aby więźba w domu jednorodzinnym nie przekraczała 10-12m, gdyż większe rozpiętości to jednocześnie większe ryzyko, że z biegiem lat ujawnią się nawet najmniejsze wady wykonawcze. Skutkować to może stopniowym powiększaniem się ugięć belek nośnych, a z czasem ich pęknięciem i zniszczeniem fragmentów dachu.
Konstrukcja płatwiowo – kleszczowa posiada dodatkowe słupy drewniane i kleszcze, czyli poziome belki wzmacniające ustawiane na słupach. Więźba taka jest sztywniejsza i mocniejsza od więźby jętkowej lecz jednocześnie rodzi większe koszty zarówno zakupu drewna jak i bardziej skomplikowanego wykonawstwa.
W praktyce w domach jednorodzinnych przy dachach o rozpiętości do 8-10m z powodzeniem można stosować więźby jętkowe. Więźbę płatwiową warto wykonać jeśli planujemy duże obciążenie konstrukcji dachu ceramiką przy niedużym nachyleniu połaci dachowej. W tej sytuacji dodatkowe słupy i płatwie zapewnią bardzo mocną i wytrzymałą konstrukcję odporną na ugięcia spowodowane zalegającym śniegiem czy dużym ciężarem dachówek.
Jeśli zdecydowaliśmy się w konsultacji z projektantem na więźbę płatwiowo – kleszczową, to warto już na etapie projektu racjonalnie zaplanować rozmieszczenie słupów uwzględniając nie tylko wymogi konstrukcyjne, ale również ich funkcjonalne umiejscowienie w pomieszczeniach.
Dobre drewno i jakość wykonawstwa więźby
Należy pamiętać, że trwała i wytrzymała więźba dachowa to nie tylko dobry projekt lecz przede wszystkim solidne wykonawstwo i materiały dobrej jakości.
Najlepszym materiałem do wykonania więźby jest drewno suszone komorowo, które charakteryzuje się bardzo dużą wytrzymałością, małą wilgotnością i przede wszystkim małą wrażliwością na czynniki biologiczne.
Drewno impregnowane wyłącznie powierzchniowo (tzw. „zielone”) jest mniej trwałe i przy braku odpowiednich izolacji i zabezpieczeń może być narażone na niszczące działanie mikroorganizmów znajdujących się wewnątrz konstrukcji dachowej.
Ponad to podstawą jest solidne wykonawstwo całej więźby. Przy prostych konstrukcjach można rozważyć zakup więźby prefabrykowanej, lecz przy dachach o skomplikowanej geometrii z lukarnami więźba prefabrykowana może być rozwiązaniem nawet droższym od tradycyjnych prac ciesielskich.
Budując dom warto pamiętać o prostej zasadzie – inwestuj przede wszystkim w to czego nie widać. Dotyczy to nie tylko materiałów izolacyjnych, lecz również więźby dachowej, której przyszłościowa naprawa lub wymiana jest bardzo pracochłonna i kosztowna.
Zespół redakcyjny portalu zbudujmydom.pl
